FRANSA'da Türk Olmak (SON BÖLÜM)

Sadık Balcı, ilkokul mezunu.Rize’de çay toplarken kendini birden ithal damat olarak Fransa’da buldu. Zengin olurum diye heyecanla geldi; ama umduğunu bulamadı.

22 yıldır Strasbourg’da yaşıyor. Belediyenin Aviator semtinde Çingeneleri göçerlikten kurtarmak için yaptırdığı evlerin ihalesine 11 Türk firması ortak olarak girmiş, Sadık usta dış cephe kaplamalarını üstlenmiş. 95 bin Euro’ya mal olan her evden kendisine vergisi çıktıktan sonra 2 bin 100 Euro kalıyor. 84 ev yapacak böyle, 15 tanesini yapmış. Fena iş değil; ama her zaman çıkmıyor böyle iş. Fransız televizyonunu izlemiyor, gazetelerini takip etmiyor, 22 yılda bir kere sinemaya gitti. O da bir Amerikan filmiydi. Restoran deyince McDonald’s’ı anlıyor. Sendikalı değil. Dişlerinde eksikler var. “Beni rahatsız etmiyor” diye yaptırmıyor. Türkiye’ye dönmeyi düşünmüyor, artık kendini her şeye rağmen “Fransalı” sayıyor.

İthal damat olmanın sıkıntılarını yaşadın mı?

Benim için en büyük sıkıntı şu yazma ve okuma meselesi. Yazıp okumayı bilsem hanıma muhtaç olmadan kendi işimi kendim yürüteceğim. Ama şimdi hanıma muhtacım.

Dolayısıyla evde patron hanım mı oluyor?

Paylaşamıyoruz patronluğu. O diyor ki ben patronum. Ben diyorum ki işi ben yürüttüğüme göre patron benim. Sen diyorum benim peşime takıl, bana yardımcı ol. O da diyor ki sen yeni geldin. Bir şey bilmiyorsun. Ben uzun zamandan beri buradayım. Ben buraya geleli 22 yıl oldu; ama o 8 yaşındayken geldiği için benden 12 sene kıdemli yani.

Bu, aile ilişkilerini nasıl etkiliyor?

Ben bir tarafa çekiyorum, o bir tarafa çekiyor. Onun için de sıkıntımız oluyor. Mesela bu sabah kağıt işleri vardı (muhasebe demek istiyor). Üç haftadan beri halledemedik. Neden, ben iyi Fransızca bilmediğimden dolayı.

Niye 22 yıldır öğrenemedin? Ayıp değil mi?

Çok ayıp tabii de. Ben şimdi devamlı aklımı işe verdiğim için pek fazla dilimi geliştirmeye zaman ayıramıyorum. Benim durumumda çok Türk erkeği var. Yani devamlı hanıma muhtaç durumda yaşıyorlar.

Öfkelerini kadınlarını döverek mi gösteriyorlar?

Olabilir. Beş yıl oldu, depresyona giriyordum, çok sıkıntım vardı, ben bir iki kere dövdüm. Bundan sonra zannetmiyorum döveceğimi. Dövmekle hallolmadı bir şey. Dövmek acizlik.

Neye kızmıştın?

Ben gözüme bir işi kestirmişim, bir şey yapmak istiyorum. O devamlı engel oluyor ve bir de çocukları kendi tarafına alıp bana kışkırtıyor. Beni frenlemek istiyordu o zamanlarda. Ben de işe girmiştim, yarıda bırakamazdım. Bunu ona anlatamayınca, o da devamlı sağda solda babamdan, kardeşimden yardım istemeye başlayınca dövdüm bir iki sefer. Beni engelliyordu. Benim iş yapma kabiliyetim vardı. Ben 12 sene bir Fransız firmasında çalıştım. İnşaat, aynı bu işti yine. 12 sene içinde mesleği çok iyi öğrendim. Ben emir altında çalışmayı istemiyordum. Kendim bir şeyler yapmak istiyordum. O da böyle bu çevreyi göremiyordu. Göremeyince de işçi olarak orada kal diyordu, beni sınırlandırıyordu.

Dövünce ne oldu?

Gitti, eve polisleri çağırdı. Aslında ben bir tane vurmuştum. Ama düşmüş mü ne yapmış, gözü şişmiş. Polisler eve geldi. Seni asarız, keseriz, sınırdışı ederiz dediler. Sonra polislerle de arkadaş olduk yani. Durumu düzelttik. Senin karın cebbar, akıllı, herkese yardım ediyor.

Onunla gurur duymuyor musun?

Benim hanımın bir şeyi var. Birileri bir şey söylüyor, hemen o tarafa yönleniyor. Yani evi unutuyor, beni unutuyor. Birine yardım diyelim. Dış taraftan birileri gelsin. Desin ki şurada bir mazlum var, düşmüştür. Yardım edilecek, hemen koşar. Beni unutur. Aman bu bey burada bekliyor da demez. Çocukları okutalım, yüksek yerlere gelsinler, büyük insan olsunlar. Ama zamanımız olursa başkalarına zaman ayıralım. Böyle bir şey yok. Sanki oraya mıknatıs gibi bir şey çeker, hemen koşar gider.

Ama dil bilen, yol yordam bilen az kadın var. Birilerinin bunu yapması lazım. Bunu takdir etmek lazım değil mi?

Takdir etmem lazım da onsuz bütün kağıt işlerim aksıyor. İnşaat sektöründe Türkler arasında rekabet çok. Ama beni çok fazla etkilemiyor. Benim rakibim pek yok. Yani benim işimi yapan yok. Duyuyorum ki Türkler rekabetten dolayı parayı kırıyorlar. Bazıları o paraya çalışılmaz diyor. Vergiler çok ağır burada. Ben onlara değil, önüme bakmak istiyorum. Ama arkadan çok vergi var. Bilmem bu kadar vergiyi nasıl buluyorlar, nereden buluyorlar?

Sen iş açısından eşine bağımlısın. Allah korusun ona bir şey olsa sen burada işini nasıl sürdürürsün, ne yaparsın?

Eşime bir şey olsa tahminim ben bu firmayı kapatırım. İşçiliğe dönerim. Çünkü burada çok şey kağıt ile dönüyor.

Fransızca bilen başkasıyla evlenmez misin?

Bilmiyorum. Hanıma, bazen kızdırmak için ‘Benim Fransız sekreterim, bana iyi bakıyor. Müsaade et, evleneyim’ diyorum. O da bunu ciddi zannediyor. Bir taneyi zor kaldırıyoruz. Zaten ömrümüz kısaldı. 45 yaşına geldik. 10 sene daha normal yaşarsak ne ala.

Kendini ne zaman Fransız hissediyorsun?

İş hayatımda şantiyelerde kendimi Fransız hissediyorum. Ama bazı dairelerde insanların bakışları veya tavırları bana yabancı olduğumu hissettiriyor.

Türkiye’ye izne gittiğin zaman seni ne rahatsız ediyor?

Memlekete gidince yapılmayan veya yarım yapılan, işçiliğe çok özen gösterilmeyen işler beni rahatsız ediyor. Keşke diyorum buradakiler Fransa’ya gelip bir görseler. Fransa’dan öğrendiğim en güzel şey bu çalışma prensipleri. İşi olması gerektiği gibi yapmayı çok seviyorum.

Strasbourg’da bir yardım meleği

Adı Meryem Balcı. 42 yaşında. 34 yıldır Strasbourg’da yaşıyor. Muhasebe okudu. Babası cam işçisiydi. 12 yaşından itibaren sokakta, hastanede, mahkemede, okulda Türklerle Fransızlar arasında tercümanlık yaptı.

Onun da kocası ithal damat. İki çocuğu var.

Savcılığın bir yan organı olan mağdurlara yardım derneğinde görev yapıyor. Hem davalılarla mahkemeler arasında köprü rolü oynuyor hem de eziyet gören, çocukları kendilerinden koparılan kadınların psikolojik ve hukuki destek almalarına, dil öğrenmelerine yardımcı oluyor.

Birçok kadının evde çaresiz bir şekilde oturmaktan kurtulup çalışmalarına vesile olmuş. Dinlerarası diyalog, kermes vs. gibi Türk etkinliklerine ilkokul, ortaokuldaki Fransız hocalarını çağırdığında onlar koşarak geliyorlar.

Politikaya girmeyi düşünüp düşünmediğini merak ediyorum. Türkler için iyi bir rol model olabilir. Sosyalist parti teklif etmiş; ama o ‘düşünmüyorum’ demiş. Meryem, Rize şivesini yitirmemiş, Fransızcası mükemmel. Kimin yardıma ihtiyacı varsa ona koşuyor. Kendini aşmış bir Laz bacısı. Belediye başkanının verdiği bir yemeğe davet edilmiş.

Eşi “Utanmayacak mısın, tek başı kapalı sen olacaksın o resmi yerde?” diye şaşırmış. “Neden utanayım ki? Beni nasılsam öyle kabul ettiler zaten. Gittim yemeğe. Kimse yan bakmadı bana, örtüme tek laf edilmedi.” diyor.

Bir başka yemekte bir Türk ‘Neden gidip Fransız derneklerine çalışıyorsun da Türk derneklerine gelmiyorsun?’ diye sormuş. Şöyle cevap vermiş: “Siz beni türbanımla kabul etmiyorsunuz da ondan.”

Türklerin ona bakışını da şu sözlerle özetliyor: “Türkler bana diyorlar ki, ‘Sen bir Fransız gibi kiliseye, cenazeye neden gidiyorsun? Kendine güvenebiliyor musun?’ Yani din değiştiririm diye korkuyorlar.

Bu onların kendi güvensizlikleri. Peygamber Efendimiz bir Yahudi’nin cenazesine nasıl saygı göstermişti unuttun mu? İlk gittiğim bir cenazede bir Fransız geldi yanıma. ‘Biliyor musunuz ilk defa başı kapalı bir bayan gördüm ve çok memnun oldum.’ dedi. Onun o söylemesi yetti yani bana.” Anlaşıldığı gibi, kendilerinden biri de olsa Türk kadınının, onların yapamadığını yapması, toplumla kaynaşması, aktif bir şekilde çalışmasını hazmedemiyor Türkler.

Meryem onlara kendi yetersizliklerini gösteren bir ayna oluyor. Ama o, güçlü kişiliği nedeniyle bunu problem yapmıyor. Belki Fransa’da değil Türkiye’de okusaydı bu kişiliği baskı altına alınacaktı. Nitekim beni haklı çıkaran şu değerlendirmeyi yapıyor:

“Benim on yıldır ehliyetim var. Türkiye’ye gittiğimde arabayla gezecek olsak diyorlar ki: ‘Ya nasıl oluyor, siz tek başınıza nasıl gidiyorsunuz?’ Ben Fransa’da bazen 1.000 kilometre yol yapıyorum. Uzak yerlere tek başıma gidiyorum. Diyorlar: ‘Ya nasıl gidiyorsun? Olamaz. Belki araba bozuldu, belki bir şey oldu. Kadın başına gidemezsin’. Çok şaşırıyorum. Türkiye’ye bir hafta gezmeye gittim. Ev eşyasına olsun, kıyafetlerine olsun ne kadar çok önem veriyorlar. Bizim burada her sene bir mobilya alayım gibi bir düşüncemiz yok. Tek istediğimiz huzur.”

Kocası Sadık Bey halasının oğlu. İnşaatçı. Binaların pimapen işlerini yapıyor. Peki kendisi nasıl çözmüş problemleri? “Ben her şeye ‘he ya’ demem. Bazen sana söylenilenin tam tersini yapmak gerekiyor bence. Bazen bana diyordu ki: ‘Sen sakın beni geçmeye bakma, arkamdan gel’. Öyle bunaldığım günler oldu ki, ehliyetim olmasaydı, okumamış olsaydım, evde otursaydım daha güzel olurdu demeye vardırmıştım işi.

Beyim ‘Ben sensiz yapamam’ der her zaman. İş konusunda anlaşamadığımız olur. Mesela bu inşaat malzemelerini koyduğumuz depoyu aldığı zaman ‘Bura bize çok büyük; burayı almayalım.’ dedim. Sonra beyim tamamen işyerini satmak istiyor. Bazen daralıyor. Fransa’nın en büyük yükü vergiler. Şimdi bize gelen deponun vergisi 4.200 Euro senelik. ‘Satalım, başka iş yapalım’ diyor. ‘Ben ölürsem ne yapacaksın?’ diyor. Ben de ‘Sen yeter ki öl’ diyorum, ‘bana bir şey olmaz’ diyorum. Ölümü hiçbir zaman istemeyeceksin. Burayı satarken bile başımıza belki başka bir hal gelir diyorum. Altı yıl daha sabretsek buranın mülkü tamamen bizim olacak. Şimdi ayda 1.200 Euro ödüyoruz.”

Fransa’daki Türklerin iş hayatları ve içinde yaşadıkları toplumla bütünleşmeleri açısından Almanya’nın 20 yıl gerisinde kaldıkları rahatlıkla söylenebilir.

Türkler Fransa’da daha çok inşaat sektöründe yoğunlaşmışlar. Bu alanın dışında kimler var, deyince karşıma Fransa Aktif Türk İşadamları Derneği çıktı. İşçi yardımlaşma derneği ile, ithal damat ve gelinlerle, inşaatçılarla, öğrenci ve akademisyenlerle konuşup işadamlarını es geçemezdim.

Paris’te bir büroda toplantı yapacaklarını öğrenince, birkaçıyla konuşma fırsatı yakaladım. Derneğin henüz bir yıllık bir geçmişi, aktif olarak çalışan 50 üyesi var. Fransa’ya ilk göçün 1972’lerde başladığını hatırlarsak biraz geç kaldıklarını düşünebiliriz. İşçi ya da öğrenci konumundan işveren statüsüne geçmeleri uzun yılları alsa da, şimdiki hedeflerinden etkilenmemek mümkün değil. Onlar da başlangıçta yeterince para biriktirip, ya da öğrenimlerini tamamlayıp Türkiye’ye dönmek istemişler.

Vatana en kötü ihtimalle “uçağın altında” yani tabutla döneceklerini düşünüyorlarmış. Yıllar önce bir gün Fethullah Gülen’in yolu Paris’e düşmüş. Bugün derneğin faal isimlerinden biri kendisine uçağın altında da olsa Türkiye’ye dönme arzusundan bahsedince Gülen “Hayır” demiş: “Sizler buralısınız artık, mezarlarınızı buradan almalısınız. Fransa’da hayat buluyorsunuz, diriniz gibi ölünüz de burada kalmalı.” O kadar sarsıcı bir cevapmış ki, o an itibarıyla beyninde keskin bir u dönüşü olmuş, uçağın altını da üstünü de unutmuş ve bütün enerjisini Fransa’ya vermeye başlamış.

İş kurmak için 25 belge

Türklerin küçük esnaflıktan işadamlığına giden serüvenlerinde, dernekleşip Türk, Fransız, Arap demeden aynı göğün altında birlikte nefes aldıkları tüm Fransız vatandaşlarına hizmet etme gücünü almalarında bu felsefe var: Sadece kendinize değil herkese hizmet vereceksiniz. Derneğin koordinatörü Tamer Bayraktar’dan öğrendim; derneğin çatısı altında İdef adlı bir Fransız firmasında çalışırken 4 yıl sonra bu Fransız firmasını komple almış, yüz kişi çalıştıran biri de var. Fransa’ya eğitim için gelmiş, bilgisayar mühendisi olmuş ve buradaki resmî dairelere yazılım olarak en büyük hizmetleri sunan biri de...

Türkler yavaş yavaş turizm sektörüne ve emlakçiliğe kayıyorlar. Fransa’da emlak ajansının onayını almadan ne işyeri tutabiliyorsunuz, ne eviniz olabiliyor. Mutlaka bir ajans bütün dokümanlarınıza bakacak, ‘siz bu kirayı verebilirsiniz’ veya ‘bu evde kalmaya layıksınız’ diye size beyanda bulunacak. Şu anda bu işi yapan Türklerin sayısı on beş. Tabii beş yüz bin Türk için az. Ama işyeri ya da evlerini kiraya vermek isteyen Fransızların başvuru kağıtlarının bir köşesine “EA” yani ‘yabancıya vermeyin’ işareti koydukları hatırlanırsa yine de on beş Türk emlakçisi umut demek.

Madalyonun arka yüzünde, Fransızların bu ayrımcılığını kışkırtan bir durum da var. Türkler dahil tüm yabancı gruplarda iş ahlakına uygun davranmayanlar çoğunlukta. Vergi kaçırmak için iki yıldan sonra şirketini bir başkasına devredip devlete ödeyeceği 150-200 bin Euro’luk parayı ceplerine indiriyorlar. Ve sonra bir şirket daha kuruyorlar, tabii bu kez eşlerinin üstüne. Bu durumda Fransızlar da kendilerini apartmanı ile, şirketi ile, kişiliğiyle yabancılardan soyutluyor.

İlk zamanlar Fransa’ya gelen Türklerin bir imzalı kağıtları hem senet, hem itibar olurmuş, bütün işlemlerini o kağıtla yaparlarmış. Bugün Fransızlardan üç dört tane belge isteniyorsa Türklerden yirmi beş tane belge istiyorlar. Tabii bu ayrımı hak etmeyen dürüst iş yapan Türkler bu durumdan zarar görüyor. Kredi almak için bir imza yetiyorken, şimdi ev, araba, maaşınla ilgili garantiler, kefiller, üç yıllık deneme süreleri gerekiyor.

Tabii sahtekârlar hemen savunma mekanizması oluşturup yaptıkları hatalara bahaneler buluyorlar. Türkiye’de vergi vermeye alışmamışlar. Fransa’da uzun yıllar kalmayı planlamış, bu yüzden ‘Kazandığım 300 Euro’nun yarısını neden vereyim ki Fransa’ya?!’ diyorlar.

Tamer Bayraktar’a, “Ayrımcılık uygulanan birden fazla grup var. Neden aralarında dayanışma değil de gerilim oluyor?” diye soruyorum. “Olamaz; çünkü Afrikalılardan, buradaki diğer yabancılar kendilerini ayırmak istiyor. Onların araba yakmak, telefon kulübesi kırmak gibi şık olmayan tepkilerine ortak olmak istemiyorlar.” diyor. Telefon kulübelerini kırdıklarını duymamıştım. Tamer Bey açıklıyor: “Her on günde bir her mahallenin telefon kulübesi kırılır. Fransız hükümeti de onu cezalandırmaz. Yani sen madem kırıyorsun, telefon kulübesiz kal sen kardeşim, demez. O telefon kulübesini o hafta yeniler. Benim mahallemin köşesindeki telefon kulübesi 15 günde bir parçalanır. Buna rağmen Fransız devleti oraya polisle gelip de bunu kim yaptı gibi bir araştırmanın içine girmez.”

Kendisini Fransız hissediyor

Mehmet Özen: 25 yıldır Paris’te yaşıyor. Erzurum Atatürk Üniversitesi Fransız Filolojisi mezunu. Mastır yapmak için geldiğinde Paris’te Türklerden fazla dil bilen yoktu. O da öğrenim sonrası hayatına tercümanlık ve muhasebecilikle başladı. 85’te Türkiye’de tekstil ticareti yapan bir tüccar ile ortak bir şirket kurdular ve 17 yıl tekstil ithalatı yaptılar. İki sene önce Çinliler piyasaya girince Türkiye’den mal getirmek ilginç olmaktan çıktı. Bunun üzerine kendi özel işini kurmaya karar verdi.

Bugün, Paris’in daha çok Yahudilerin yaşadığı 20’inci bölgesinde kuru temizleme ve elbise tamiri yapan iki dükkanı var. Kısa zamanda zengin olma düşüncesiyle ticaret yapmadı. O nedenle müşterileriyle ilişkileri çok olumlu. Para kazanmayı ikinci plana attı, Fransızlarla dostluk kurmak, Türk işadamının nasıl olduğunu, Türklerin nasıl bir karakterde olduğunu göstermek gibi bir misyon yüklendi.

Bugün bazı Fransızlar “Ben Fransızlığımdan utanıyorum, sizin yapmış olduğunuz servis karşısında. Bir Fransız bunu yapmaz. Biz hep kendimizi düşünürüz.” demeye başladı. Peki ne yaptı da onları böyle etkiledi? Ufak söküklerin tamiri ve papyon gibi küçük parçaların temizliği için ücret almadı. Bu kadar olağan bir şey, 1 Euro da olsa verdiği hizmetin parasını eksiksiz isteyen Fransızların gözünde olağanüstü soylu bir davranış olarak görünüyor. Piyasada adı duyuldu ve uzak bölgelerden dahi iş almaya başladı.

Mehmet Bey’e göre Türkler arasındaki en üzücü durum, karşılayamayacakları angajmanlara, lüks harcamalara girip sonra onu telafi etmek için sahtekârlığa tevessül etmeleri. “Altımda Mercedes’im olsun, ama cebimde param olmasın, önemli değil” diyen hemşehrilerinin aksine, 5 bin Euro’luk araba alma imkanı olduğu halde mütevazı bir yaşam sürüyor.

Göçmen grupları arasında dayanışma olmamasını birbirlerine ekmek kaptırmaktan korkmalarına bağlıyor ki bu hiç de Müslüman’ca bir yaklaşım değil. Çünkü rızkın kefili Allah’tır, diyor.

Kendisine düzenli olarak iş getiren insanları muhtaç olduğunu düşündüğü başkalarıyla tanıştırıyor, gelen işleri zor durumda olanlara da aktarıyor. Komiserinden milletvekiline kadar her seviyeden çok sayıda Fransız arkadaşı var.

Artık kendisini bir Fransız hissediyor. Nitekim hisleri karşılıksız kalmamış. Bölge valiliğinden örnek işadamı, örnek vatandaş madalyası almış. Fransızlara iş veriyor İşyerlerinde Türk ve Faslıların yanı sıra Fransızlar da çalışıyor. “Beni en çok gururlandıran şey, onların memleketinde onlara iş vermek. Ben şu millet bu millet, şu dinden bu dinden ayrımı yapmam. Kim güzel çalışırsa benimle kalır. Eskiden yabancıların yaptığı iş farklıydı, Fransızların farklıydı. Ben dedim, bir gün bu Fransızların yaptığı işi yapacağım. Çok şükür bunu başardım.” diyor.

Türkiye’de kalmış olsaydı işinden evine gelip giden, geçim sıkıntısı çeken sıradan bir öğretmen olarak kalacağını düşünüyor: “Fransa’daki şartlar beni işadamı yaptı. Türkiye’ye ve buradaki çoğu vatandaşlara faydalı olmamı sağladı. Ben çok zor şartlarda okudum. Belli bir seviyeye gelirsem zor durumda olan talebeleri okutmak istiyorum, demiştim. Bugüne kadar Türkiye’de bir doktor, bir mühendis, bir öğretmen, bir de hemşire yetiştirdim. Allah’a bin şükür.

Çok kültürlülüğü tanıdım burada. Değişik milletlerden işadamlarıyla tanıştım. Dünya görüşüm gelişti. Biz buraya iki maksatla geldik. Birisi ekonomik, birisi manevi. İkisine de ulaşmış vaziyetteyiz. Yarın öbür dünyada sordukları zaman gittik, biz hizmetimizi yaptık diyeceğiz.”

Mehmet Bey bundan sonraki hedeflerini de işadamları olarak güç birliği yapmak, Fransa’da yeni yetişen gençlere iş imkanları sağlamak, onların önünü açmak olarak açıklıyor. “Dürüstlüğümüzü, çalışkanlığımızı Fransızlara göstermemiz lazım. Ben Fransızlığımdan gurur duyuyorum. Yeni neslin de böyle hissetmelerine yardımcı olacağız.” diyor.

‘Çocuklarımız esnaf olmasın’

Necati Çertel. Fransa’da doğdu, 31 yaşında. Otomobil teknikeri. Fransa milli eğitiminde yedi yıl öğretmenlik yaptı. Geçen seneden bu yana hazır mutfak yapıp satıyor. “Fransa nereye gidiyor?” sorusunu şöyle cevaplıyor: “Fransa’nın yabancılarla alakalı problemini inşallah yaptığımız çalışmalarla çözeceğiz. Diyalog hizmetleri başladı. Afrikalıların yaptığı, kırma yakma işlerini Müslümanlığa bağlıyorlar. Biz bu imajı kıracağız. ‘Müslümanlık bu değil!’ diyeceğiz. Bunun için özel okul açıp hem yabancıları hem Fransızları eğiteceğiz. Özellikle Kuzey Afrikalı halka kendimizi göstermemiz lazım.”Mehmet Bozaoğlu. 1986’da geldi. Tekstil işiyle uğraşıyor: “Bizim bire bir Türk toplumu olarak Fransa ile ilişkilerimiz çok zayıf, bir türlü bunu yırtamadık. Şimdi tek amacımız bunu geliştirmek. Çocuklarımızı en üst seviyede okullara gönderebilmek. Çocuklarımız esnaf olmasın. Bürokrat olsun, en azından öğretmen olsun. Üç çocuğum da özel okula gidiyor. Bazı Türkler çocuklarına yatırım yapacaklarına paralarını ev ve dükkan almaya harcıyorlar. Halbuki çocuğun eğitimine para harcamaları lazım. Yarın bir gün bu çocuk kendisini kurtardığı zaman senin malına zaten ihtiyacı kalmayacak. Fransızlarla aram gayet iyi. Okul müdürüne, banka müdürüne bir davetiye gönderdim Mevlevîlerin bir gecesi için, seve seve geliriz dediler. Daha önce mesela Zaman gazetesinde bir iftar yemeği vardı, Fransız komşularımı getirmiştim. Kadına sordular işte röportaj yapılırken Samanyolu TV’de. ‘Türkleri nasıl tanıyorsunuz?’ dendi. Ben mesela o gün çok gurur duydum. Dedi ki: ‘Ben Türk olarak bir tek bu aileyi tanıdım. Bütün Türkleri de böyle tanıyorum artık.”

HİLMİ ÇALIŞKAN:

Türklerdeki vizyon hiçbir millette yok Hilmi Çalışkan. Derneğin başkan yardımcısı. 1977’den beri Fransa’da. İstanbul’dan geldi. Mesleği terzilik. Perakende bayan giyimi ticareti yapıyor. Detay mağazalarının sahibi. Bir de mülk alım satımıyla uğraşıyor. Ayrımcılıkla hiç karşılaşmamış. Sadece ilkokulu Fransa’da okuyan daha sonra Türkiye’ye dönen 22 yaşındaki oğlu tekrar Fransa’ya dönmek istediğinde büyük zorluklar yaşamış. Valilikte büyük bir taşkınlık yapıp ‘kendimi yakacağım’ diye tepki vererek, skandal yaratma tehdidinde bulunarak bu sorunu çözmüş. “Fransa iyiye mi gidiyor, kötüye mi?” sorusuna “Kötüye gidiyor. Türkiye’nin AB’den alacağı hiçbir şey yok. Onların bizden alacağı çok şey var. Türklerdeki vizyon hiçbir millette yok. Daha yeni yeni uyanıyoruz. Başlangıçta vasıfsız insanlar gelmiş; ama şimdi vasıflı insanlar yetişiyor.” diyor.

NEVZAT CEYLAN:

Fransa bize aş verdi, borcumuzu ödeyeceğiz Nevzat Ceylan. 20 yıldır Fransa’da yaşıyor. Yozgatlı. Sosyal bilimler fakültesi mezunu olarak, mastır yapmak için geldi. Sonra doktora, evlilik derken süreç uzadı. 94’te Türkiye’ye döndü; fakat şartları çok değişmiş gördü. Fransa’da yaşamaya karar verdi. On beş yıl mali müşavirlik yaptı. Şu anda hazır giyim üzerine çalışan uluslararası bir şirketin Fransa ayağının müdürü. Dönmeye niyeti yok. O da “Buranın insanına hizmet edelim, burada gömülelim” diyenlerden. Fransa’da iyi eğitimli bir göçmen toplumunun oluşmasının hem Fransızlar hem de Türkiye için kazanç olacağını düşünüyor. “Paris’in banliyösünde bir yer satın alındı. Herkese açık bir okul olacak. Lyon’da da okullaşma için aktif bir şekilde çalışıyorlar. Fransızları seviyoruz, Fransa şu veya bu şekilde bize kucak açtı. Vefa borcumuzu ödemek istiyoruz.” diyor.

Bugün size K'yı anlatacağım. Suretini saklamamı istedi benden. O yüzden Türkiye'de K iline bağlı Ö köyünde doğup Fransa'ya gelin gönderilen bir Türk kızı olduğunu belirtmekle yetineceğim.K, Avrupa Türklerinin en büyük sosyal yaralarından ithal gelin-damat trajedisini temsil ediyor. Onun durumunda binlerce kadın var. Araştırmalar, Fransa'da yaşayan Türk kızlarının yüzde 98'inin, erkeklerin yüzde 92'sinin Türkiye'den evlendiğini söylüyor. Almanya'da ise bu şekilde yapılan evliliklerin oranı yüzde 60'ı aşmış durumda. Belçika'da her yıl bin 300 kişi evlilik yoluyla Belçika vatandaşı oluyor.

K ile tanışmak, sadece Avrupa'yı değil, Türkiye'yi de anlamak demek.23 yaşındaki K ile Strasbourg'da, bomboş denecek kadar az eşyalı; ama başından geçen onca olaydan sonra kendini güvende hissettiği bir apartman dairesinde konuştum. Günün birinde yapımcılar Avrupalı Türklere dair dizi film çekmek isterse, işte senaryosu.

Ona ölen ablasının nüfus cüzdanını vermişler, doğar doğmaz dört yaş birden yaşlanmış. Köyünden hiç çıkmamış. Liseyi bitirdiği yıl henüz 15'indeyken onu Fransa'da araba tamirciliği yapan birine sözlemişler. Babası köyün ağasıymış; “Ölmeden evvel evlendiğini görmek istiyorum.” demiş. Sözünü kimse dinlemezlik edemezmiş. Kırk gün sonra babası ölmüş. Annesi, “Artık geri dönemeyiz. Babanın verdiği söz yerine gelecek.” demiş. K “Bunu bana yapamazsınız.” dese de kimse onu dinlememiş.

Evden dışarı çıkması yasak

K, kayınvalide ve kayınpederin “gardiyanlığını” yaptığı bir “hapishane evde” yaşamaya başlamış. Eşi de kendisi gibi anne-baba lafından dışarı çıkamayan biriymiş. K'ya eski Türk filmlerini aratmayan eziyetler yapıldığında hiç sesini çıkarmamış. K'nın görümcesine damat almak için Türkiye'ye gittiklerinde K hamileymiş. Kayınvalidesi artık kendi malı saydığı K'nın, annesine selam bile vermesini yasaklamış. K, Fransa'da çektiği çileyi annesinden gizlemiş. Ablasından yardım istediğinde “Karnında beben var, çileni çekeceksin.” cevabını alınca tekrar çaresiz Fransa'ya dönmüş. Ve tabii aşağılanmaya, yok sayılmaya devam etmiş. Kendi kararlarını kendileri vermeye başlarlar da Fransızlara benzerler diye korkuyormuş kayınvalide. Öyle ki oğlu ile gelinin anne ve babalığını da almış ellerinden. K'nın kızı babaannesine anne, büyükbabasına baba der olmuş.

Görümce ve ithal damat olan eşiyle aynı evde kalıyorlarmış. Evin bütün işleri, çalışan görümcenin bebeğine bakmak dahil K'ya aitmiş. Fransızca öğrenmek şöyle dursun, Türkiye'deki annesine telefon açması yasakmış, annesi aradığında da konuşturulmuyor, “Kızın burada yok” deniyormuş. Evden dışarı çıkması yasakmış. Dört sene içinde iki sefer sokağın karşı tarafındaki dükkana gidebilmiş.K, isyan ederse babasının ruhunu taciz edeceğini düşünmüş. Hiç değilse ayrı eve çıkabilselermiş. Eşi bu fikri annesine açtığında çocuklarının yüzünü bir daha göstermemekle, sütünü helal etmemekle tehdit etmiş. Kayınvalide bu kez K'yı oğluyla arasını açmakla suçlamış.

K'nın yanında oğluna falancanın gelininin hem dayak yediğini, hem de kuzu kuzu işini yaptığını hatırlatıyor, “Bir tokat aşketmediğin senin avradın şunu alıp şuraya koymaya nazlanıyor.” diyormuş. Gündüz 11, gece 8 nüfusun işini gören K'nın sıcak su musluğunu açması da yasakmış. “Küçük tuvaletin gelince bekleyeceksin, büyüğün gelinceye kadar. Her girişte sifonu çekmeyeceksin!” deniyormuş ona. Elektrik su faturası geldiğinde 'sen harcadın, sen öde' diye önüne atıyorlarmış.K, bunları bana anlatırken zaman zaman kelimeleri unutuyor. Unutkanlık yapan antidepresan haplarla ayakta durduğunu öğreniyorum: “Böyle sağlam durduğuma bakma, iyi değilim ben. Sonunda delirttiler beni. Duvarlarla konuşuyordum. Durmadan ağlıyordum. Allah'tan yardım istedim. Beni anneme kavuştur, ölmeden onu bir daha göreyim, dedim. Allah duamı kabul etti; ama bu kez kızımı kopardılar benden.”

Bu yetmiyormuş gibi onu Türkiye'ye postalamışlar. K'ya kurulan şeytani tuzağı da anlatacağım; çünkü bunlar başka ithal gelinlerin de başına geliyor.

Eşinin olmadığı bir gün ondan bir kağıda imza atmasını istemişler. Çocuğun okula yazdırılması için gerekli demişler. “Söz, akşam olsun, kocam gelsin imzalarım.” demiş. Akşam olmuş, koca telefon açmış, bir doğum günü partisine katılacağını, gece eve gelmeyeceğini söylemiş. Kayınpeder “söz verdin akşama imzalayacağım” diye baskı yapınca sözüne sadık kalmış. Çünkü babası söz namustur, diye öğretmiş ona. Kızını 15'inde yabana gönderen babası keşke ona herkese güvenmemeyi de öğretseymiş. Meğer attığı imzanın anlamı “eşimi terk ediyorum ve çocuğumun vekaletini babasına bırakıyorum” demekmiş:“

Çektiğim bütün çileye rağmen böyle alçakça bir şey yapabilecekleri hiç aklıma gelmedi. Karşımda polis duruyor, gidemiyorum. Çünkü Fransızcayı bilmiyorum. Üstelik bu delidir, diyorlar kendi başıma bir şey yapmaya kalksam. Bir tane koltuk alındı eve. Üstünde pamukları çıkmış böyle. Bu evden de ben sorumluyum ya. Ev de denmez buraya, sanki kayıp bürosundayım. Dedim ki kaynanama 'Bu koltuk özürlü. Baştan söylüyorum, götürün değiştirin bu koltuğu'. Dedi ki kaynatam beni göstererek, 'Eminim bu koltuğu çamaşır suyu ile silip, pamukları kendi çıkartmıştır. Bir de özürlü diye bize yutturuyor!' Eşim, 'Koltuğu değiştiririz. Kimse birbirine iftira atmasın.' diye beni savununca, kaynanam dedi ki kaynatama 'Derhal bilet alıyorsunuz, bunu Türkiye'ye gönderiyorsunuz.”O sırada hâlâ imzaladığı kağıdın ne anlama geldiğini bilmiyor. “Çocuğum olmadan gitmem Türkiye'ye” deyince “Çok geç! Çocuğunu kendi imzanla babasına bıraktın.” diye korkunç gerçeği açıklamışlar. “O an o kadar kötü oldum ki. Bana tuzak kurmuşlar. Eşim de böyle kaldı. O da o zaman öğrendi. Ne yapacağını şaşırdı. 'Bunu bize yapamazsınız' diyebildi. Ama engel olmadı.”Sonra uçağa binmişler kaynatası ile. “Beni hiç değilse eşim götürsün” isteğini bile reddetmişler. K köye gidene kadar ağlamış.

Kaynata pasaportunu, Türk nüfus cüzdanını dahi vermeden onu köye bırakmış, bir daha da dönmemiş. K'nın annesi şaşırmamış; çünkü daha önce aynı olay köydeki üç kızın da başına gelmişmiş, bir yüzükle alıp gittikleri kızları, beş parasız ve kimliksiz getirip köye bırakmışlarmış.

“Ben seni böyle vermedim onlara. Seni hayvana döndürmüşler, götürüp ahıra bağlayacağım. Boş ver çocuğunu bana sen lazımsın.” diye teselli etmiş; ama artık çok geçmiş. K adeta delirmiş, aylarca “çocuğumu istiyorum” diye çığlıklar atmış: “Anneme 'Sevme beni, istemiyorum artık. Hayatımı söndürdün. Bırak beni, Fransa'ya dönüp çocuğumu arayayım.' dedim. Dedi ki 'Hayır çok küçüksün. Ben mahvettim; ama tekrar büyüteceğim seni. Terk edersen evlatlıktan silerim'.

Dört ay geçti. Ne yemek yiyorum ne su içiyorum, ne konuşuyorum. Sonunda annem izin verdi gitmeme. Yasal olarak altı ayı doldurmadan dönmem gerekiyordu Fransa'ya, aksi takdirde bebem kaynanama hizmetçi olarak büyüyecek, bir daha asla göremeyecektim. Nüfus cüzdanı, pasaport vs, her şeyi yeniden çıkarttım. Son anda tek başıma uçağa bindim. Cebimde çok cüzi bir para vardı.”

Kızı artık ona ‘anne’ diyor

K çalışma izni alıncaya kadar aylarca uzak akrabalarının evlerinde saklanıp evlere temizliğe gitmiş, ardından bir sığınma evine yerleşmiş. Bir yıl sonra, boşanma davası evrakları ona ulaşmış. Hasretinden yandığı çocuğunu görmek için kovulduğu evin kapısını çalmış. Ama evi değiştirmişler. Yeni evi arayıp bulmuş. Fakat çocuğu göstermemişler.Bir altı ay daha böyle geçmiş. Mahkemede eşi, evi K'nın terk ettiğini iddia edince o da çocuğunu alma şartıyla boşanacağını söylemiş. O yüzden 3 senedir sürüyormuş mahkeme:“

Ben şimdi bir fabrikada çalışıyorum. 890 Euro alıyorum, 400'ünü ev kirası yapıyorum. Fransızca öğrendim. Mahkeme iki ayda bir çocuğumu 15 gün görmeme karar verdi. Eşim ve ailesi Strasbourg'a altı saat uzakta başka bir şehirde yaşıyor. Eşim kaynımla birlikte çocuğu getiriyor. Çünkü ben yol ve otel masraflarını karşılayacak durumda değilim.”K, strese bağlı rahatsızlıklardan birkaç defa ameliyat olmuş, bedeni ve zihni sık sık tutukluk yapıyormuş. Onu yaşama bağlayan tek şey artık okula gitmeye başlayan kızıymış.

Asla Türkiye'ye dönmeyecekmiş. Çünkü kızının annesine olduğu kadar babasına da ihtiyacı olduğunu düşünüyormuş. Ne mutlu ki kızı artık ona “anne” diyormuş. Neden ayrı evlerde yaşadıklarının cevabını babaannesi “Çünkü annen seni terk etti, onun başkasından bir çocuğu var, seni değil onu seviyor.” diye vermiş. Ama kızı babaannesinin doğruyu söylemediğini artık biliyormuş. K, kızıyla Fransızca konuşuyormuş; çünkü Türkçede zorlanıyorlarmış. Onunla aynı şehirde yaşamak istermiş tabii; ama eşinin ailesi ona huzur vermezmiş, o zaman akıl hastanesine kapatılması lazımmış. Çocuğu getirdiğinde eşi hiç konuşmuyormuş, bir köşede öylece süzülüyormuş. Onun yerine K ile kaynı muhatap oluyormuş. K yine de bugününe şükrediyormuş. Onca kâbustan sonra, kira da olsa, başını dinleyeceği bir evi varmış. Bu eşyasız ev ona saray gibi geliyormuş.

Gün doğmadan neler doğarmış. Bir varmış, bir yokmuş. Avrupa'da Türkler yaşarmış. Türkiye'deki kızlar ve oğlanlar daha ahlaklı diye çocuklarına gelinler ve damatlar satın alırlarmış...

25 yılı aşkın bir süredir Fransa'da yaşıyorsunuz. Neden Sartre'lar, Zola'lar gibi vicdanın sesi düşünürler çıkmıyor artık?

Fransız entegrasyon modeli Müslüman göçmenlerde başarısızlığa uğradı

Sömürgeleri elinden çıktıktan sonra Fransa kendine güvenini kaybeden bir ülke olmaya başladı. AB'nin kurulma sürecinde emperyal konumundan daha küçük ve kendi çapında bir Avrupa ülkesi olmaya geçti. Sanıyorum, temelde bunun uyandırdığı bir güvensizlik var. Çünkü Fransız kimliği birdenbire Avrupa kimliği ile birlikte öne çıktı. Ben buraya geldiğimde, 25 yıl önce, daha açık, başka kültürlere daha meraklı, kendine güveni daha fazla bir ülkeydi. Siz ne kadar kendi kimliğinizi böyle fazla öne çıkarırsanız, o ölçüde başkalarına duyduğunuz merak azalır diye düşünüyorum. Fransa da biraz böyle bir ülke olmakta. Bugün bir Sartre'ın çıkmamasının çeşitli nedenleri var. Bir kere toplumun vicdanı olan yazar imgesi artık geçmişte kaldı. Fransa'da biz bunlara “kutsal canavarlar” deriz. 20. yüzyılın Fransa açısından üç önemli kutsal canavarı, Malroux, Aragon ve Sartre'dir. Malroux aynı zamanda De Gaulle'ün kültür bakanlığını da yapmış, ama İspanya iç savaşına da katılmış. Çok önemli bir aydın. Sartre yüzyılı sorgulamış, varoluşçuluğun kurucusu bir düşünür ve yazar. Şimdi bunlar bütüncül yazarlar. Yani hem dünyanın gidişinden haberli, o gidiş konusunda söz almak isteyen yazarlar, hem de üretken yazarlar. Bunların yerini şimdi medyatik ve tüccar yazarlar, aydınlar aldı. Tabii bunun da temelinde liberal ekonomi ve küreselleşme var.

Peki siz son olayları kimlik isyanı gibi mi, çete hareketi gibi mi gördünüz?

Göçmen gençlerin isyanından söz etmek doğru olur. Bunca zaman geçti Sarkozy hâlâ olayların temelinde birtakım çeteler var, devlete başkaldırdılar diyerek yanlış bir değerlendirme yapıyor. Bence bu olayların temelinde bir kimlik sorunu var. Bu gençlerin adları Ahmet, Mehmet, Selim olabilir; ama Fransız’dırlar. Burada doğmuşlardır. Ne yazık ki Fransızların gözünde hiçbir zaman Fransız değiller. Sorun Fransa'nın emperyal geçmişinden kaynaklanıyor. Çünkü daha önceden bu entegrasyon modeli başarılı olmuş, Fransa'ya gelen İtalyanlar gibi başka göçmen dalgalarını entegre etmiş. Fransız entegrasyon modeli, Müslüman kökenli göçmenlerde başarısızlığa uğradı.

Bu çocuklar isyan etmeseydi anlamayacak mıydık bunu?

Bu varoşlarda bir sorun olduğu biliniyordu. Ve daha 1980 yıllarından bu yana birtakım önlemler alınmaya çalışılıyordu. Yatakhane siteler dediğimiz, üst üste yığılmış ve çoğunlukla bu göçmenlerin oturduğu banliyölerin düzenlenmesinden sorumlu bir kent bakanlığı kuruldu. Ama birdenbire isyanın bu ölçüde bütün Fransa'ya yayılacağını herhalde hiçbir siyasi öngörmemişti. Bu gençlerin kendilerini ifade edebilecekleri dilleri yok. Bunların konuştuğu Fransızca, varoşlarda konuşulan, bizim Sorbonne'da öğrendiğimiz Fransızcadan çok farklı bir dildir. Dolayısıyla bunlar kendilerini ancak şiddet yoluyla bir de rap müziği ile ifade edebiliyorlar. Fransızlar bunu da anlayamadı. Bütün bu toplumsal ve kültürel sorunlardan kaynaklanan isyan hareketini sadece çetelere indirgerseniz doğru bir teşhis koyamazsınız. Bir üçüncü sorun da tabii işsizlik. Çünkü bu gençler iş aradığı zaman onlara ayrımcı davranıyor şirketler. Varoştan gelen gençleri tercih etmiyorlar. Zaten oralarda işsizlik oranı yüzde 40'larda. Sebepler içinde beni asıl ilgilendiren Fransa'nın eski emperyal gücünden ortalama bir Avrupa gücüne dönüşmüş bir ülkenin, kendine güvenini yitirmesi.

Yorumlar

-- valla çok uzunu hepsini okuyamadım ama konuyu anladım. ilk başlara adamla kaının ilişkisinde bence hatalı olan adam. ya fransızca öğrenseyi yada kadına uysaydı yada fransaya gitmeseyi.ayrıca Allah gurbetteki tüm türklere yardımcı olsun.

http://www.zevkli.org/fransada-turk-olmak-son-bolum-t78079.html?s=fd39996159ccfed9ebdf459fe71e3a97&